رسول حاجی زاده، کارتونیست و کاریکاتوریست، متولد ۱۳۵۸ اردبیل است و درحال حاضر دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل است.البته حاجی زاده دیپلم گرافیک از هنرستان استاد شهریار، کاردانی هنرهای تجسمی از دانشگاه جامع علمی – کاربردی و کارشناسی مدیریت حرفه‌ای امور فرهنگی - برنامه‌ریزی فرهنگی را دارد و دانشجوی نمونه کشوری هم هست.
هنر کاریکاتور در استان اردبیل بدون شک مدیون فعالیت‌های هنرمندانی مانند اصغر زارع، داور نجفی، حسین رحمتی، قاسم لطفی ، رسول حاجی زاده و مرحوم شهرام رضایی است. نسلی که با دید متفاوت پا به عرصه گذاشته‌اند و به انحای محتلف، سعی داشتند با فعالیت‌های شان بر روند حرکتی و پرورش نسل بعد تأثیرگذار باشند.
در این میان، رسول حاجی‌زاده از ۲۵ سال پیش وارد عرصه کاریکاتور شده و با انجام فعالیت های جهانی، دوستی و ارتباط با داوران بین‌المللی ایرانی و همچنین تاسیس خانه کاریکاتور و انجمن کاریکاتور اردبیل تلاش کرده است تا این رشته را از شخص محوری خارج کند و اکنون یکی از پیشروان هنر کاریکاتور اردبیل و ایران است که بهمن امسال موفق به کسب هشتاد و هشتمین عنوان بین‌المللی خود شد.
خبرنگار آنا در اردبیل به همین مناسبت با این هنرمند و کاریکاتوریست گفت‌وگویی انجام داده است که می‌خوانید:
چگونه با کاریکاتور آشنا شدید؟
کاریکاتور و کارتون را شاید بتوان یکی از شاخه‌های عمومی‌تر هنر دانست که در ارتباط بیشتری با مردم عادی قرار دارد و در مقایسه با شاخه‌های دیگر در حوزه نقاشی و طراحی در مواجهه با مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه حساس بوده و دست به واکنش می‌زند. بنده در زمان کودکی در ایام‌الله دهه فجر که استاد بهمن عبدی با کشیدن کاریکاتور شاه و وقایع ۲۲ بهمن در برنامه سیما انجام می‌دادند با این رشته آشنا شدم.
از چه زمانی وارد عرصه هنر کاریکاتور شدید؟
پس از کسب مقام برتر کشوری و استانی در رشته‌های مدادرنگی، پاستیل و طراحی، حدوداً از سال ۱۳۷۵ رشته کاریکاتور را انتخاب کردم.
چه هنرهای دیگری را دنبال می‌کنید یا در آن فعال هستید؟
با اکثر هنرهای تجسمی آشنا هستم اما به‌صورت حرفه‌ای جز رشته کاریکاتور، در رشته‌های تصویرگری و انیمیشن هم فعالیت می‌کنم.
چه سبکی را در کاریکاتور دنبال می‌کنید؟
اکنون سبک کارتون‌های مطبوعاتی و کارتون‌های خنده‌دار را به‌صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنم.
مرز بین کارتون و کاریکاتور چیست؟
کارتون از نظر تخصصی به موضوعاتی که مربوط به مسائل روزمره است و سوژه طنز دارد، می‌گویند. کاریکاتور معمولاً فقط به چهره اختصاص دارد، یعنی اغراق‌کردن اجزای صورت. به‌دلیل اینکه هر دو واژه غیرایرانی هستند، خیلی نیازی نیست که قید و بندی باشد که یک اثر کاریکاتور یا کارتون باشد. در برخی از کشورهای اروپایی روی بروشورهایی که برای فراخوان نمایشگاه‌های کاریکاتور منتشر می‌کنند، برخی کارتون می‌نویسند و عده‌ای دیگر کاریکاتور؛ تفاوت آنچنانی ندارد. در ایران زمانی که می‌گوییم کاریکاتور منظورمان صرفاً کاریکاتور چهره نیست؛ بلکه همه کاریکاتورهای طنزی است که در نشریات و مطبوعات منتشر می‌شود.
بیشتر چه سوژه‌هایی را برای کاریکاتور انتخاب می‌کنید؟
سوژه‌یابی در کارهای مطبوعاتی و غیرمطبوعاتی کاملاً با هم متفاوت است. در کارهای مطبوعاتی به‌دلیل به‌روز بودن خبر و کمبود وقت، باید خیلی سریع‌تر به سوژه‌یابی پرداخت و تمام جوانب و عواقب مستقیم و غیرمستقیم را باید در نظر گرفت؛ اما در کار جشنواره‌ای که برای خود بنده خوشایندتر است و بیشتر به آن علاقه‌مند هستم، اتفاقات بسیاری می‌توانند سرچشمه یک سوژه باشند.
به‌طورمثال جریان مهاجران، آوارگان و دغدغه‌های جهانی می‌تواند دلیل طرح یک سوژه خوب باشد؛ اما در کل، بسیاری از سوژه‌ها برایم از زندگی روزمره خودم، دوستانم و در کل مردمی که هر روز می‌بینم، به وجود می‌آیند. به نظرم اگر کارتونیست به‌دنبال خلق یک اثر متفاوت و خوب است، باید به موضوعی که در ذهن دارد به‌صورت غیرمستقیم بپردازد و در عین حال حرف خود را نیز بزند.
شما به شکل دیجیتال کار می‌کنید یا دستی؟
هر دو، حدود ۲۰ سال به‌صورت دستی ( آبرنگ، اکولین و اکریلیک و مدادرنگ) کار می‌کردم و حدوداً پنج سال است که با قلم نوری و دیجیتال کار می‌کنم.
نخستین کاریکاتور شما با چه موضوعی بود؟ آیا آن اثر را همچنان دارید؟
نخستین اثر را درباره مطبوعات کار کرده بودم که نخستین مقام کشوری را هم برایم به ارمغان آورد و همزمان به‌دلیل کسب مقام نخست کشوری، جزء هیئت تحریریه نشریه آفتابگردان و بعدها همکاری‌ام با نشریات طنز گل آقا و طنز پارسی و نشریات سراسری بیشتر شد.
به‌طور معمول چه‌قدر روی یک اثر کار می‌کنید؟
بستگی به موضوع دارد، گاهی نزدیک به یک ماه با موضوع مورد نظر کار می‌کنیم و طرح‌ها و ایده‌های مختلفی کار می‌کنیم تا اینکه نهایی شود.
به آثار کدام کاریکاتوریست ایرانی و خارجی علاقه‌مند هستید؟
به آثار استادانی مانند مسعود شجاعی طباطبایی، جواد علیزاده، کامبیز درم بخش و آثار دوستان هنرمندم مرحوم شهرام رضایی رفیق و برادر ۲۰ ساله‌ام، علیرضا پاکدل، سعید صادقی، محمود نظری از ایران و آثار آنجل بولیگان آرژانتینی، جیتیت کاستانا از اندونزی و میخائیل زلاتوفسکی و استادان مرحوم این رشته کینو از آرژانتین و یوری کوزوبوکین از اوکراین علاقه‌مند هستم. استادان رشته کاریکاتور با سبک و شیوه‌های عالی واقعاً زیاد هستند.
چه مقام‌هایی تاکنون در این حوزه به‌دست آورده‌اید؟
مهم‌ترین مقام‌ها شامل کسب عنوان ستاره برتر هنری ایران به‌دلیل کسب عنوان‌های مختلف بین‌المللی در بهمن ۱۳۹۹؛ جزء ۱۰۰ کاریکاتوریست برتر ۱۰۰ سال اخیر ایران؛ برنده بیش از ۸۸ جایزه ملی و بین‌المللی در رشته‌های هنری و ورزشی؛ هنرمند برگزیده سال پیامبر اکرم(ص) سال ۱۳۸۵ ایران-اردبیل؛ جوان برتر گروه هنر در جشنواره حضرت علی‌اکبر(ع) در سال ۸۸؛ کسب جایزه ویژه و تندیس ششمین جشنواره رسانه‌ای ابوذر در بهمن ۱۳۹۹؛ نخستین داور بین‌المللی کارتون و کاریکاتور در استان اردبیل و عضو رسمی آسیفا؛ کسب مدال طلای مسابقه UYACCکشور چین ۲۰۲۰؛ کسب تندیس و مدال برنز کشور مقدونیه ۲۰۲۰؛ کسب جایزه ویژه REDBULL کشور اتریش ۲۰۲۰؛ کسب لوح سپاس از مسابقات بین‌المللی کشورهای کلمبیا، کنیا، اندونزی و ... در ۲۰۲۰ و برنده دیپلم افتخار و جایزه ویزه (بشقاب طلایی) مسابقه بین‌المللی کاریکاتور از کشور سوریه است.
همچنین جزو ۱۱ نفر برگزیده مسابقه بین‌المللی Fano Funny کشور ایتالیا با موضوع پاپ؛ عضو افتخاری انجمن کاریکاتوریست‌های لهستان (به‌عنوان کاریکاتوریست صلح‌طلب)؛ برگزیده در جشنواره‌های رومانی، اندونزی، ایتالیا، لهستان، چین، اوکراین و ...؛ راه‌یابی ۶ اثر (کاریکاتور) به مرحله نهایی جشنواره بین‌المللی و چاپ در کاتالوگ جشنواره بین‌المللی هنر مقاومت ۱۳۹۹؛ راه‌یابی پنج اثر (کاریکاتور) به مرحله نهایی جشنواره بین‌المللی و چاپ در کاتالوگ جشنواره بین‌المللی رندون کلمبیا ۲۰۲۱ و راه‌یافتن اثر (کاریکاتور) به مرحله نهایی جشنواره بین‌المللی و چاپ در کاتالوگ جشنواره بین‌المللی غزه از دیگر مقام‌هایی است که تاکنون در این حوزه کسب کرده‌ام.
در باره موفقیت های اخیرتان هم کمی توضیح دهید.
به لطف خدا و پشتکار شبانه‌روزی، ۲۰ مقام بین‌المللی و ملی را در سال ۹۹ کسب کردم که بین آنها طلای چین و کسب عنوان ستاره طلایی هنر ایران برایم با ارزش‌تر هستند. به این ترتیب عنوان‌های بین‌المللی این‌جانب به ۸۸ مقام رسیده است.
آیا اثری وجود دارد که بیش از سایر آثارتان برای شما ارزشمند باشد؟
مانند پدر یا مادری که همه بچه‌های خود را به یک اندازه دوست دارند، همه آثار برایم ارزشمند هستند.
آیا در کسب موفقیت‌های خود از حمایت‌های دانشگاه برخوردار شده‌اید؟
شخصاً درخواست حمایت نداشته‌ام؛ اما روابط عمومی دانشگاه آثار و موفقیت‌های کسب‌شده را منتشر کرد که جای تشکر دارد.
هنگام خلق اثر بیشتر به چه مواردی توجه می‌کنید؟
یک کارتونیست از کنار هر موضوعی به‌راحتی عبور نمی‌کند؛ یعنی می‌ایستد، صبر می‌کند و سوژه را کنکاش می‌کند. حال هر سوژه‌ای که باشد؛ فرهنگی، سیاسی، هنری، ورزشی و … من هم معمولاً از کنار هر سوژه‌ای به‌راحتی رد نمی‌شوم. فکر می‌کنم و همان لحظه یا بعد کاریکاتوری به ذهنم می‌رسد که موجب می‌شود مرتباً با خودم کلنجار بروم تا اثری خوب از کار در بیاید.
و سخن پایانی ...
امسال به لطف خدا بین ۸۰ کشور جهان پرچم ایران را بارها به اهتزاز درآورده‌ام؛ اما سکوت مسئولان استان در قبال موفقیت‌های به‌دست‌آمده برایم جای سؤال است و معتقدم حمایت‌نکردن و توجه‌نکردن به امثال بنده به فرهنگ و هنر استان صدمه می‌زند.
مسئولان معمولاً برای ورزشکاری که از مسابقات جهانی بازمی‌گردد، برای پیشواز به فرودگاه می‌روند و مصاحبه‌های تلویزیونی انجام داده و به طرق مختلف آن شخص را به جامعه معرفی می‌کنند؛ اما متأسفانه برای اهل هنر چنین اتفاقاتی نمی‌افتد؛ پس از مرگش تندیسی ساخته می‌شود؛ گالری هنری و خیابان به نامش می‌زنند که دیگر دیر شده است.
هاشم پورزاهد/ گروه استان‌های خبرگزاری آنا
شماری از کارتون های رسول حاجی زاده در ذیل می آید:
